कोषांकित ते वलयांकित

आज सर्वांना मी एक गोड बातमी सांगणार आहे. इश्श्य !!! तशी गोड बातमी नाही काही!!!

तर नुकतेच मला भारती विद्यापीठाच्या विवाहपूर्व आणि वैवाहिक समुपदेशनाच्या ( Pre marital-marital counselling ) कोर्स मध्ये रौप्य पदक मिळाले. माझी अवस्था तर ‘आनंद पोटात माझ्या माहिना’ अशी झाली. त्यामुळे त्यावर लेख लिहूनच माझ्या सर्व सोशल मिडीयाच्या मित्र मैत्रिणींना ही आनंदाची बातमी शेअर करायचे ठरवले. वास्ततविक ही काही खूप जगावेगळी गोष्ट आहे असे अजिबात नाही. तरीही मला खूप खूप आनंद का झाला त्यामागच्या कारणांविषयी मी थोडा विचार केला आणि उत्तर मिळाले. हे उत्तर असे आहे की ते माझ्यासारख्या बऱ्याच लोकांना लागू होऊ शकते म्हणून शेअर करायचे आवश्यक वाटले.

खरंतर मी लहानपणापासून अभ्यासात चांगली म्हणण्या इतपत नक्कीच होते. पण स्पर्धांमध्ये भाग घेणे, स्टेजवर जाऊन बोलून येणे या बाबतीत मात्र मी फार मागे मागे असायचे. फारसे कोणाशी बोलणे नाही, उत्तर येत असूनही पटकन हात वर करणे नाही आणि कधी कशात भाग घेणे नाही. माझ्या शाळेतील आणि महाविद्यालयातील मित्र-मैत्रीणीना हे नक्की आठवत असेल. जेव्हा इतर मुलंमुली विविध स्पर्धा गाजवून बक्षिसे आणायचे तेव्हा त्यांचा खूप हेवा वाटायचा. आपणही भाग घ्यावा असे खूप वाटायचे पण कधी हिंमतच झाली नाही. त्यामुळे कधी मेडल वैगरे मिळण्याचा प्रश्नच नाही आला.

चाळीशीच्या उंबरठ्यावर मात्र आपण काही करू शकलो नाही याची खंत मनाला वाटू लागली. माझ्या असे लक्षात आले की लहानपणापासून मी नकळतपणे स्वतःभोवती एक न्युनगंडाचा कोश ( Inferiority complex)  विणत गेले आहे. आपल्याला जमणार नाही, आपल्यावर सर्व हसतील, आपली इमेज खराब होईल अशा अनेक नकारात्मक धाग्यांनी स्वतःला वेढून घेतले होते. जसजसे मोठी होत गेले तसे हे कोशाचे आवरण अधिकच घट्ट होत गेले. बरं हे माझ्याभोवतीचे कोष कोणाला दिसतही नव्हते. कारण मला सर्व माझ्या कोशांसहितच ओळखत होते. कोणाला कसे कळणार होते की मी काय काय करू शकते.

जेव्हा हा  न्युनगंडाचा कोश मनाला आणि शरीराला खूप टोचू लागला तेव्हा मी ठरवले की हा आपण विणलेला कोष आपणच काढला तरच निघेल. त्या साठी कोणाची वाट बघत बसलो तर तो कधी निघणारच नाही. मग मात्र कोशाचा एकेक धागा काढायला सुरवात केली आणि मनातल्या सर्व सुप्त इच्छा पूर्ण करायला सुरवात केली. आधी बी. कॉम केलेले होते. पण मानसशास्त्र शिकायची खूप इच्छा होती. मग प्रथम बी.ए. मानसशास्त्र विशेष श्रेणीत पूर्ण करून एम. ए. साठी मॉडन कॉलेजमध्ये प्रवेश मिळवला. तिथे मात्र प्रथमच ppt प्रेझेंटेशन, केस प्रेझेंटेशन अशा गोष्टींचा अनुभव घेत एम. ए. मानसशास्त्र (Counselling psychology) प्रथम श्रेणीत पूर्ण केले. मग मात्र स्वतः विषयीचा आत्मविश्वास वाढू लागला.

ह्यासोबत कथा, कविता, लेख , निबंध लिहिणे चालू केले होते. त्यामध्ये मिळालेल्या बक्षिसांनी हुरूप आला. त्यातूनच साहित्य संगम नावाचा ब्लॉग सुरु झाला. ह्या ब्लॉग विविध विषयांवर लिहून अगदी मनोसक्त व्यक्त होत असते.

एम.ए. झाल्यावर aptitude test, करिअर मार्गदर्शन, कौटुंबिक समुपदेशन असे सर्व चालू होते. पण त्यात ही कोणत्या तरी एका गोष्टीवर एकाग्र होऊन काम करावे असे वाटू लागले. मग वैवाहिक समुपदेशनाच्या ह्या स्पेशल कोर्ससाठी थेट भारती विद्यापीठ गाठले. ह्या कोर्स मध्ये पण तोंडीं परीक्षा, लेखी परीक्षा, रोल प्ले आणि केस सादरीकरण असे सर्व काही होते. जवळजवळ ४७ लोकांनी प्रवेश घेतला होता. त्यात यशस्वी होऊन मेडल मिळाले. त्यातही वयानुसार झालेली गंमत म्हणजे मेन नोट्स ज्यामध्ये होत्या त्याविषयी मी पूर्णपणे विसरून गेले. मग काय संपूर्ण पेपर मनाने लिहिला. तसे बघायला गेले तर हा कोर्स आणि मिळालेले मेडल ही  काही फार मोठी घटना आहे असे अजिबात नाही. पण आपण आपल्यातल्या कमतरतांवर मिळवलेला विजय आपल्यासाठी खूप मोठा असतो. सामाजिक दृष्ट्या भलेही मी काही कोणी मोठी व्यक्ती नसेल, पण माझ्या नजरेत मी मोठी झाले आहे याचा खरं तर हा आनंद आहे.

अशा प्रकारे एकेका कोशातून हळूहळू मुक्त होत मी माझा हरवलेला आत्मविश्वास परत मिळवून जोमाने कामाला सुरवात केली आहे.आता स्वतःच्या  संसाराचे मार्गक्रमण करताना विवाहपूर्व-वैवाहिक आणि कौटुंबिक समुपदेशनातून  इतरांना मदत करणे सुरु आहे.माझ्या या सर्व प्रवासात माझ्या सर्व भासी आभासी जगातील हितचिंतकांचे माझ्या सोबत असणे माझ्यासाठी खूप महत्वाचे असल्याने ही मेडलची गोड बातमी आपल्या सर्वांसोबत शेअर केली.

थोडक्यात काय तर आपणच आपल्याभोवतीचे पक्के केलेले न्युनगंडाचे कोष स्वतःलाच शोधावे लागतात. कोश सापडले की त्यातून मुक्त होण्याचा मार्गही आपोआप गवसतो. ह्या कोशांचे वैशिष्ट्य म्हणजे ते आपल्या आयुष्याला केंव्हाही वेढा घालून आयुष्यात गुंता निर्माण करत असतात. कधी कधी असेही होते की शाळा- महाविद्यालयात खूप नाव कमवणारे पुढे अचानक आत्मविश्वास हरवून बसतात. त्यांच्यात स्वतः विषयी न्युनगंड निर्माण होतो. त्यामुळे जेव्हा असे वाटत असेल तेव्हा प्रथम स्वतःचा अभ्यास करावा आणि कोशांचे आवरण काढायला सुरवात करावी.

हे सर्व कोश काढण्यात जेव्हा आपण यशस्वी होतो तेव्हा आपोआप स्वतःभोवती एक वलय निर्माण होऊ लागते. हे वलय आपल्या स्वतःला  आनंद, उत्साह आणि प्रेरणा तर देतेच, पण इतरानाही ते दिसू लागते  किंवा त्याची जाणीव होते. मग ते वलयच आपली आपल्याशी आणि सर्व जगाशी ओळख निर्माण करत असते. फक्त त्यासाठी आपण स्वतःला कोशमुक्त ठेवले पाहिजे.

 मला मिळालेल्या ह्या मेडल ने मी कोषमुक्त झाल्याचे सिध्द केले आहे. त्यामुळे त्याचा मला अगदी मनापसून खूप आनंद झाला आणि हा आनंद सर्वांबरोबर शेअर करून तो मी कैकपटीने वाढवत आहे. आता कोश मुक्त्ततेतून वलयांकित  होणाऱ्या माझ्या जीवन प्रवासाला तुमच्या शुभेच्छा तर हव्यातच.

@ - Manjusha Deshpande, Pune.